Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşeli bir düzen bileğildir. Ahbaplık, cemiyet içinde insanoğluın hakikaten nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Adalet değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene dokunmak, maşerî dirimın gerçekleşmesini sağlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin zıtsına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, pekâlâ sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet içinde insanoğluın hesap ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte tüze, âdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yol, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-natür ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Ahbaplık, âdemiyet seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın düşünce ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, cemiyet sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan görüşlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini sağlamak maksadıyla konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların kâffesidür. Daha geniş bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş maşerî yaşama düzenidir. Ahbaplık Sözcük Mazmunı Ahbaplık kelimesi Arapça “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “gerçek” kelimesinin çoğmehabetli “ah’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na için tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk anlamında da kullanılır. Teknik Mazmunı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir tanım kuruluşlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Makul bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi içinde esas olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sermaye düzlük kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun kellelıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun mesabe kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki bütün durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık düzlükında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek midein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve kazanç cezaları; esas hukukunda siyasetten men, parti yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçıntıçılık cezaları gibi muaddel tüze dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasi görüşleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî bir yaşama düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî dirimı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik içinde bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Içtimai İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun tatbikî amacını, maşerî gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet içinde yaşayan insanoğluın, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun kuruluşsından kaynaklanan ihtiyaçlarını zıtlamaya çdüzenışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni dirimın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun saf kuruluşsına ve bundan ileri mevrut gereksinimlerine elverişli olgunlaşmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile sadıkdır; hesaplı yokluklara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir tertip şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak reel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere iki muaddel anlamda kullanılır. Adalet esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet anlamında şahsi bir özelliği deyimler. Koca her dakika haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni özgülemek uğrunda mütemadi ve bileğdavranışmez bir çaba gösterir. İşte bu hesap ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mefhumı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzlükında hukuki mesabe olarak kelam konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Sosyete mideindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini mideermiş kurallar bütünü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunmuş olduğuna için, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir mesabe niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini mideerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzum mevcut düzeni vikaye etmek, gerekse onu bileğdavranıştirmeyi meşrulaştırmak midein her dakika adalete kellevurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta zıtmıza müesses tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze anlamında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut tüze düzenlerinin kendisine elverişli olup olmadığı açısından bir mesabe ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve olumsuz zıtlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Normal olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşama uyacak, hem bile bu maşerî dirimın barış içinde sürebilmesi midein bir düzen görünümünü esenlamaya çdüzenışacaktır.